Paul Gauguin

by Jolanta Strażyc

Eugène Henri Paul Gauguin  urodził się 7 czerwca 1848 roku w Paryżu, jako syn Clovisa Gauguina – dziennikarza w radykalnym piśmie „Le National”. Po zamachu stanu Ludwika Napoleona Bonaparte, rodzina Gauguina w obawie przed prześladowaniami, wyemigrowała do Peru, do rodziny matki malarza. Pod koniec podróży zmarł ojciec Gauguina – Clovis. Po ponad pięcioletnim pobycie w Limie, Gauguin powraca do Francji do rodzinnego miasta ojca – Orleanu i tam uczęszcza do Petit Seminaire, a następnie do liceum w Paryżu. Gauguin nie znał dobrze francuskiego i miał z tego powodu trudności w szkole.

W 1865 roku zrealizował swoje marzenie o podróżowaniu i jako siedemnastolatek rozpoczął służbę na statku handlowym jako chłopiec do posług. W latach 1868 – 1871 służył w marynarce. Po rozwiązaniu francuskiej armii osiadł w Paryżu, gdzie rozpoczął pracę (1871 – 1873) jako makler giełdowy, dla biura bankowego Paula Bertina. W tym czasie również zrodziło się jego zainteresowanie sztuką. W 1873 roku ożenił się z Mette Sophie Gad, Dunką pochodzącą z Kopenhagi.

W swoim życiu Paul Gauguin poznał wielu sławnych malarzy. Pierwszymi osobami, z którymi nawiązał znajomość był Camille Pissarro, który udzielił mu wielu cennych wskazówek oraz Emil Schuffenecker. Znajomości te przyczyniły się do podjęcia pierwszych amatorskich prób malarskich, uczestnictwa w plenerach w Pontoise, w zajęciach Academie Colorossi. W tym czasie nabył również kolekcję obrazów impresjonistów i powstało jedno z jego pierwszych dzieł Sekwana koło Pont d’lena. W 1876 roku na oficjalnym Salonie wystawił swój pejzaż.

W roku 1877 pobierał nauki u rzeźbiarza Julesa Ernesta Bouillota i tworzył pierwsze rzeźby. W 1879 przeprowadził się z rodziną do dużego mieszkania, w którym jedno pomieszczenie przeznaczył na pracownię. W 1880 roku wystawił siedem płócien oraz marmurowe popiersie na piątej wystawie impresjonistów. Rok później uczestniczył w szóstej wystawie impresjonistów (osiem płócien i dwie rzeźby). Prace te zwróciły na niego uwagę krytyków. Zajęty tworzeniem, coraz rzadziej przebywał z rodziną. W 1881 roku lato spędził z Pissarrem, który przedstawił mu Paula Cézanne’a. W 1882 uczestniczył w siódmej wystawie impresjonistów (wystawił dwanaście płócien i pasteli oraz jedną rzeźbę).

Po kryzysie rynków kapitałowych Gauguin zrezygnował z pracy u Bertina i całkowicie poświęcił się malarstwu. Kolejne wakacje spędził z Pissarrem w Osny, prowadząc różne poszukiwania malarskie. W listopadzie 1883 roku przeprowadził się z rodziną najpierw do Rouen, a następnie do Kopenhagi, gdzie wykonał szereg obrazów oraz drewnianych rzeźb. W 1884 roku zainteresował się teoriami symbolizmu. Uczestniczył w krótkiej wystawie w kopenhaskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuki.

Skłócony z teściami, w 1885 roku pozostawia żonę oraz czworo dzieci w Kopenhadze i z sześcioletnim synem, Clovisem, wyjeżdża do Paryża, a w roku 1886 do Pont – Aven w Bretanii, po czym zamieszkuje w Dieppe, gdzie zaprzyjaźnia się z Edgarem Degasem, tworzy ceramikę w pracowni Ernsta Chapleta.

W kwietniu 1887 roku Gauguin z Charlesem Lavalem wyjeżdża na Martynikę. W listopadzie wraca do Paryża, gdzie spotyka się z van Goghiem. Organizuje swoją pierwszą indywidualną wystawę u Boussoda i Valadona, eksponuje zarówno ceramikę, jak i obrazy namalowane w Bretanii i na Martynice. Zawiera znajomość z Danielem de Monfreid.

W roku1888 mieszkał w Pont – Aven, malował obrazy nową techniką syntetyzmu i cloisonismu. Namalował Wizję po kazaniuBijący się chłopcyAutoportret (z profilem Bernarda), Les MisèrablesMartwą naturę z owocami. Od października do grudnia przebywa z van Goghiem w Arles gdzie maluje między innymi Kawiarnię w ArlesArlezjanki.

Przez dziewięć tygodni Gauguin mieszkał z Vincentem van Goghiem. Ich odmienne charaktery powodowały częste kłótnie, 23 grudnia, po kolejnej z nich, van Gogh zagroził przyjacielowi brzytwą, a następnie obciął sobie kawałek ucha.

W 1889 Gauguin wraz z przyjaciółmi wystawia jako „Groupe Impressioniste et Synthètiste” w Cafè Volpini, gdzie pokazuje siedemnaście płócien oraz kilka cynkografii. Mieszka na przemian w Paryżu, Pont – Aven oraz Le Pouldu (Bretania). Maluje Portret Meyera de Haana, Żółtego ChrystusaPiękną Angelę oraz Rodzinę Schuffeneckera, rzeźbi drewnianą płaskorzeźbę Bądźcie zakochane, będziecie szczęśliwe. Pisze ponadto dwa artykuły dla czasopisma „La Moderniste”. Poznaje Alberta Auriera oraz Charlesa Morice’a oraz uczestniczy w spotkaniach grupy symbolistów w Cafè Voltaire.

23 lutego 1891 roku Artysta wystawił na aukcji 23 płótna w Hôtelu Drouot. 4 kwietnia wyjechał na Tahiti do Papeete a następnie Mataeia. Tam poznał młodszą o 30 lat od siebie dziewczynę o imieniu Teha’amana. W ciągu trzech lat (1891 – 1893) stworzył ponad 90 obrazów (osiem z nich znajduje się obecnie w petersburskim Ermitażu oraz Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie). W połowie 1891 roku wysłał kilka płócien na dwie wystawy w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk w Kopenhadze – w marcu 1892 roku (13 płócien) oraz w marcu 1893 (ok. 50 obrazów).

30 sierpnia 1893 wrócił do Francji. Odwiedził rodzinę w Kopenhadze. Mieszkał na zmianę w Bretanii i Paryżu. Dzięki spadkowi po śmierci wuja spłacił część swoich wierzycieli. W tym czasie napisał Noa Noa i przygotował cykl ilustracji do tej książki. W listopadzie zorganizował wystawę swoich prac w Galerie Durant – Ruel (2 rzeźby oraz 44 obrazy, m.in. Pejzaż z pawiamiPastorales TahitiennesNazwano ją VoiraumatiAch, cóż to! Jesteś zazdrosna? oraz U stóp góry. Na przełomie stycznia i lutego 1894 roku uczestniczył w wystawie Libre Esthètique w Brukseli. Jednak wystawa te  nie przyniosła Artyście sukcesu. Większość krytyków i publiczności nie rozumiała jego sztuki. Poza tym jego ekscentryczny sposób bycia, niekonwencjonalny ubiór, a także bliska znajomość z towarzyszką podróży – trzynastoletnią metyską Annah, zraziły do niego kolekcjonerów jego obrazów. Wiosną 1894 roku wyjechał do Bretani. Chciał odzyskać miejsce przywódcy wśród malarzy szkoły z Pont – Aven, ale i nauki jego również nie wzbudziły  zainteresowania.

3 lipca 1895 roku Gauguin odpłynął na Tahiti. Jedynym jego kontaktem z Francją była korespondencja prowadzona z Vollrdem i Monfreidem. W kwietniu 1898 roku, pozbawiony środków do życia rozpoczyna pracę rysownika oraz kopisty oficjalnych dokumentów w Biurze Prac Publicznych  w Papeete. Zajął się również dziennikarstwem. Poznał czternastoletnią Pahurę, która została jego modelką i matką jego syna Emile (w późniejszych latach malarza – samouka).

11 lutego  1898 roku Gauguin próbuje popełnić samobójstwo, uprzednio namalowawszy Skąd przybywamy? Dokąd idziemy? Kim jesteśmy? – coś w rodzaju swego malarskiego testamentu, który w 1898 stał się wydarzeniem sezonu w Paryżu.

W latach 1899 – 1900 pisał artykuły do lokalnej gazety Le Guèpes (Osy) i wydał pierwszy egzemplarz swojego satyrycznego czasopisma „Le Sourire” (Uśmiech). Namalował po dwie wersje obrazów: MacierzyństwoTrzy Haitanki na żółtym tle oraz obraz Wielki Budda (Bożek).

W drugim okresie haitańskim Artysta stworzył ponad 60 płócien, liczne rysunki, akwarele, drzeworyty oraz rzeźby. Przepisał rękopis Noa Noa i napisał kilka artykułów o kościele katolickim.

W sierpniu 1901 roku Gauguin przeniósł się do Atuona (na wyspie Hiva – Oa na Markizach), gdzie kazał wybudować dom, który nazwał Domem Rozkoszy (Maison du Jouir). Zamieszkał tam z czternastoletnią Marie Rose Vascho, z którą miał córkę.

Pobyt w Atuon to okres kiedy przeżywał nowy przypływ energii twórczej. Namalował I złoto ich ciałBród (Ucieczka), martwe natury ze słonecznikami oraz kilka pejzaży. W 1902 napisał Racontars de Rapin, namalował Dziewczynę z wachlarzem, cykl martwych natur z papugami oraz pejzaże z jeźdźcami na plaży. W 1903 roku rozpoczął pracę nad wspomnieniami Avant et Après (Przedtem i potem). W czasie swojego pobytu na Tahiti Gauguin napisał również dwie książki o życiu i wierzeniach Maorysów.

Pod koniec życia, w wyniku protestu przeciwko skandalicznemu traktowaniu tubylców przez władze kolonialne, został skazany na grzywnę oraz 3 miesiące więzienia. Zmarł 8 maja 1903 roku, na miesiąc przed swoimi pięćdziesiątymi piątymi urodzinami. Został pochowany na niewielkim cmentarzu w pobliżu Atuona.

Obrazy przedstawione w artykule

Martwa natura z grapefruitami (ok. 1901), zbiory prywatne

Rodzina Schuffeneckera (1889), Musèe d”Orsay, Paris

Portret Jeanne Goupil (1896), Ordrupgaardsamlingen, Kopenhaga

Chłopki bretońskie (1894 r.), Musèe d”Orsay, Paris

Van Gogh malujący słoneczniki (1888 r.), Rijksmuseum Vincent van Gogh, Amsterdam

Podwójny portret dzieci (1889 – 1890), Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhaga

Ścieżka w Papeete (Haitańska ulica) (1891 r.), Museum of Art, Toledo (Ohio, USA)

A haera oe i hia? (Dokąd idziesz?) (1892 r.), Staatsgalerie, Stutgart

Vahine no te tiare (Kobieta z kwiatem), Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhaga

Faaturama (Kobieta w czerwonej sukni) (1891 r.), Nelson – Atkins Museum of Art, Kansas City

Nafea faa ipoipo? (Kiedy wyjdziesz za mąż?) (1892), Rudolf Staechelin Foundation, Bazylea

Dwie Haitanki (1899 r.), Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork

Bibliografia

Anna Barska, Paul Gauguin

Alfred Langer, Paul Gauguin

Maria Costantino, Paul Gauguin

Elizabeth Prelinger, Tobia Bezzola, Paul Gaugui

You may also like

4 komentarze

Magdalena 2024-03-01 - 21:44

Najsmutniejsze jest to, że zyskał uznanie dopiero wtedy, kiedy już nie mógł się nim cieszyć.

Reply
Szeliga 2024-03-02 - 21:46

Jestem w posiadaniu jednego albumu z dziełami Gauguina, który wymieniłaś w bibliografii 🙂 Wiele prac artysty uznawano za obsceniczne bądź pozbawione większej wartości artystycznej, dlatego pozbyto się ich bez większych skrupułów. Nazwisko na jego nagrobku pojawiło się dopiero po 20 latach od jego śmierci, kiedy to jego grób zidentyfikował malarz należący do towarzystwa artystycznego. I tylko dzięki temu, że na wyspie pojawiło się jeszcze kilku innych podróżników i kolonizatorów znających się na sztuce spuścizna po artyście ocalała.

Reply
Szeliga 2024-03-02 - 21:50

Jeszcze powrócę do komentarza Magdaleny, że Gauguin zyskał uznanie dopiero po swojej śmierci. Wiadomość o śmierci malarza, dotarła do Francji z czteromiesięcznym opóźnieniem i wywołała niespotykane wcześniej zainteresowanie jego życiem i twórczością. Sława pośmiertna. Taką wizję swojej sławy miał również Paul Gauguin. To było we Francji. Natomiast na Tahiti i w innych ulubionych miejscach Polinezji Francuskiej raczej długo nie był doceniany.

Reply
Anna W. 2024-03-03 - 23:45

Piękna kolorystyka 🙂

Reply

Leave a Comment