Szumiał las, śpiewał las, gubił złote liście, świeciło się jasne słonko chłodno a złociście
Rano mgła w pole szła, wiatr ją rwał i ziębił; opadały ciężkie grona kalin i jarzębin
Każdy zmierzch moczył deszcz, płakał, drżał na szybkach
I tak ładnie mówił tatuś: jesień gra na skrzypkach
Rejs z Krakowa do zabytkowego Opactwa oo. Benedyktynów w Tyńcu, to pięciogodzinna wycieczka, podczas której można poznać Kraków z perspektywy rzeki Wisły. Podczas tej niecodziennej wycieczki można zobaczyć między innymi: Salwator, Klasztor Sióstr Norbertanek, Kopiec Kościuszki, Dom Karola Wojtyły, Willę Adolfa Szyszko – Bohusza, historyczne krakowskie wodociągi, Zamek w Przegorzałach, Kościół oo. Kamedułów na Bielanach i Stopień Wodny Kościuszko…
Klasztor Sióstr Norbertanek z barokowym kościołem św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela
Salwator – dawna stolica krakowskich flisaków, zwanych włóczkami. Według znanej krakowskiej legendy, zwierzynieccy włóczkowie obronili w 1287 roku Kraków przed Tatarami…
Powoli zbliżamy się do Bielańsko – Tynieckiego Parku Krajobrazowego…
Wkrótce ukaże się nam las łęgowy w Przegorzałach – naturalna nadwiślańska „dżungla”, oaza dla ponad pięćdziesięciu gatunków ptaków.
Zamek w Przegorzałach, stylizowany na nadreńską budowlę z okresu romantyzmu…
Klasztor oo. Kamedułów na Bielanach usytuowany jest na wzgórzu zwanym Srebrną Górą…
Wisła stanowi ważny korytarz ekologiczny dla chroniących się w przybrzeżnych zaroślach ptaków…
Przejście przez Śluzę Kościuszko…
Ostatni fragment wycieczki. Tuż za zakrętem ukaże się nam Opactwo Benedyktynów w Tyńcu.
Romańskie Opactwo Benedyktynów w Tyńcu powstało w pierwszej połowie XI wieku. Do dziś trwają spory co do fundatora opactwa. Niektórzy historycy twierdzą, że był to Bolesław Śmiały, według innych Kazimierz Odnowiciel. Na przełomie XI i XII wieku, na wapiennej skale, powstał zespół romańskich budowli: trójnawowa bazylika i zabudowania klasztorne. Około 1124 roku legat papieski, kardynał Idzi z Tuskulum, konsekrował kościół i wystawił dokument potwierdzający posiadłości opactwa.
Począwszy od 1 połowy XI wieku, przez kolejne stulecia, tynieckie opactwo było ważnym ośrodkiem działalności misyjnej, życia liturgicznego i kulturalnego. Związane było również z ważnymi postaciami historycznymi oraz z istotnymi wydarzeniami politycznymi. Położone na granicy ówczesnego państwa polskiego, w bliskim sąsiedztwie Zamku Królewskiego, początkowo pełniło również funkcje obronne.
Klasztor tyniecki położony na skalistym i stromym wzgórzu, które obmywa przepływająca obok rzeka Wisła, ma murowany kościół klasztorny oraz murowane cele i zabudowania. Samo zaś wzgórze znakomicie zabezpieczone murami, wieżami i innymi obwarowaniami jest strzeżone ustawicznie i w nocy i w dzień. Piękny to klejnot ojczyzny, miejsce starożytne i silna twierdza przeciw zasadzkom wrogów, która także w dawniejszych czasach z powodu wyniosłości zawsze była miejscem obronnym (…) Jest tam również znaczny sad mający wiele bardzo płodnych drzew. Są również u stóp góry dwa ogrody, w których sieje się i sadzi kapustę i wiele innych potrzebnych do kuchni warzyw. A trzeci ogród, zasadzony wiśniami, ma wiele uli. (Jan Długosz, 1468)
Opactwo Benedyktynów w Tyńcu i jego najbliższa okolica to ciekawe miejsce dla ludzi interesujących się sztuką, religią i historią sięgającą aż do początków państwa polskiego.
Opisy tynieckiego opactwa można znaleźć w literaturze. Oczami polskich pisarzy i poetów możemy oglądać Tyniec w różnych epokach. To właśnie w Tyńcu rozpoczyna się akcja powieści Krzyżacy Henryka Sienkiewicza: (…) patrzyli ze zdumieniem na wspaniałe opactwo, na zębate mury biegnące wzdłuż skał nad urwiskiem, na gmachy stojące to na zboczach góry, to wewnątrz blanków, spiętrzone, wyniosłe i jaśniejące złotem od wschodzącego słońca. W 1816 roku władze austriackie dokonały kasaty klasztoru. W 1831 roku opuszczone zabudowania strawił pożar. Stefan Żeromski w książce Wisła pisał: Gruzy Tyńca zadumane, prastare, a na stokroć starszych wzniesione popiołach, (…) czas, nędza i zapomnienie już ich bardziej zniweczyć nie mogą (…) dziurami okien, jak ślepe oczy , patrzą w nurt żywej wody (…) u stóp skały białej. W przewodnikach turystycznych z lat 30. XX wieku klasztor tyniecki opisywany był jako atrakcyjna romantyczna ruina. Tyniec jako miejsce wyjątkowe, magiczne i tajemnicze pojawia się również w legendach i podaniach ludowych. Klasztor w Tyńcu, dzięki swojemu malowniczemu położeniu „zagrał” również w wielu filmach – na przykład w Ogniem i mieczem jako twierdza Bar.
W 1939 roku zakonnicy powrócili do klasztoru i rozpoczęli odbudowę zniszczonych budynków…
W Muzeum Narodowym w Krakowie i w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa znajduje się kilkanaście obrazów i grafik (głównie XIX-wiecznych) stworzonych przez wybitnych polskich artystów. W tynieckim opactwie odbywają się często wystawy malarstwa, koncerty scholi i cykliczne wakacyjne Tynieckie Recitale Organowe. Jest tu również przyklasztorne muzeum (Muzeum Opactwa w Tyńcu), które posiada jedne z najcenniejszych zbiorów sakralnych w Polsce – między innymi Sakramentarz tyniecki z XI wieku i Antyfonarz Doroty Szreniawskiej z 1535 roku.
Eugène Henri Paul Gauguin urodził się 7 czerwca 1848 roku w Paryżu, jako syn Clovisa Gauguina – dziennikarza w radykalnym piśmie „Le National”. Po zamachu stanu Ludwika Napoleona Bonaparte, rodzina Gauguina w obawie przed prześladowaniami, wyemigrowała do Peru, do rodziny matki malarza. Pod koniec podróży zmarł ojciec Gauguina – Clovis. Po ponad pięcioletnim pobycie w Limie, Gauguin powraca do Francji do rodzinnego miasta ojca – Orleanu i tam uczęszcza do Petit Seminaire, a następnie do liceum w Paryżu. Gauguin nie znał dobrze francuskiego i miał z tego powodu trudności w szkole.
W 1865 roku zrealizował swoje marzenie o podróżowaniu i jako siedemnastolatek rozpoczął służbę na statku handlowym jako chłopiec do posług. W latach 1868 – 1871 służył w marynarce. Po rozwiązaniu francuskiej armii osiadł w Paryżu, gdzie rozpoczął pracę (1871 – 1873) jako makler giełdowy, dla biura bankowego Paula Bertina. W tym czasie również zrodziło się jego zainteresowanie sztuką. W 1873 roku ożenił się z Mette Sophie Gad, Dunką pochodzącą z Kopenhagi.
W swoim życiu Paul Gauguin poznał wielu sławnych malarzy. Pierwszymi osobami, z którymi nawiązał znajomość był Camille Pissarro, który udzielił mu wielu cennych wskazówek oraz Emil Schuffenecker. Znajomości te przyczyniły się do podjęcia pierwszych amatorskich prób malarskich, uczestnictwa w plenerach w Pontoise, w zajęciach Academie Colorossi. W tym czasie nabył również kolekcję obrazów impresjonistów i powstało jedno z jego pierwszych dzieł Sekwana koło Pont d’lena. W 1876 roku na oficjalnym Salonie wystawił swój pejzaż.
W roku 1877 pobierał nauki u rzeźbiarza Julesa Ernesta Bouillota i tworzył pierwsze rzeźby. W 1879 przeprowadził się z rodziną do dużego mieszkania, w którym jedno pomieszczenie przeznaczył na pracownię. W 1880 roku wystawił siedem płócien oraz marmurowe popiersie na piątej wystawie impresjonistów. Rok później uczestniczył w szóstej wystawie impresjonistów (osiem płócien i dwie rzeźby). Prace te zwróciły na niego uwagę krytyków. Zajęty tworzeniem, coraz rzadziej przebywał z rodziną. W 1881 roku lato spędził z Pissarrem, który przedstawił mu Paula Cézanne’a. W 1882 uczestniczył w siódmej wystawie impresjonistów (wystawił dwanaście płócien i pasteli oraz jedną rzeźbę).
Po kryzysie rynków kapitałowych Gauguin zrezygnował z pracy u Bertina i całkowicie poświęcił się malarstwu. Kolejne wakacje spędził z Pissarrem w Osny, prowadząc różne poszukiwania malarskie. W listopadzie 1883 roku przeprowadził się z rodziną najpierw do Rouen, a następnie do Kopenhagi, gdzie wykonał szereg obrazów oraz drewnianych rzeźb. W 1884 roku zainteresował się teoriami symbolizmu. Uczestniczył w krótkiej wystawie w kopenhaskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuki.
Skłócony z teściami, w 1885 roku pozostawia żonę oraz czworo dzieci w Kopenhadze i z sześcioletnim synem, Clovisem, wyjeżdża do Paryża, a w roku 1886 do Pont – Aven w Bretanii, po czym zamieszkuje w Dieppe, gdzie zaprzyjaźnia się z Edgarem Degasem, tworzy ceramikę w pracowni Ernsta Chapleta.
W kwietniu 1887 roku Gauguin z Charlesem Lavalem wyjeżdża na Martynikę. W listopadzie wraca do Paryża, gdzie spotyka się z van Goghiem. Organizuje swoją pierwszą indywidualną wystawę u Boussoda i Valadona, eksponuje zarówno ceramikę, jak i obrazy namalowane w Bretanii i na Martynice. Zawiera znajomość z Danielem de Monfreid.
W roku1888 mieszkał w Pont – Aven, malował obrazy nową techniką syntetyzmu i cloisonismu. Namalował Wizję po kazaniu, Bijący się chłopcy, Autoportret (z profilem Bernarda), Les Misèrables, Martwą naturę z owocami. Od października do grudnia przebywa z van Goghiem w Arles gdzie maluje między innymi Kawiarnię w Arles, Arlezjanki.
Przez dziewięć tygodni Gauguin mieszkał z Vincentem van Goghiem. Ich odmienne charaktery powodowały częste kłótnie, 23 grudnia, po kolejnej z nich, van Gogh zagroził przyjacielowi brzytwą, a następnie obciął sobie kawałek ucha.
W 1889 Gauguin wraz z przyjaciółmi wystawia jako „Groupe Impressioniste et Synthètiste” w Cafè Volpini, gdzie pokazuje siedemnaście płócien oraz kilka cynkografii. Mieszka na przemian w Paryżu, Pont – Aven oraz Le Pouldu (Bretania). Maluje Portret Meyera de Haana, Żółtego Chrystusa, Piękną Angelę oraz Rodzinę Schuffeneckera, rzeźbi drewnianą płaskorzeźbę Bądźcie zakochane, będziecie szczęśliwe. Pisze ponadto dwa artykuły dla czasopisma „La Moderniste”. Poznaje Alberta Auriera oraz Charlesa Morice’a oraz uczestniczy w spotkaniach grupy symbolistów w Cafè Voltaire.
23 lutego 1891 roku Artysta wystawił na aukcji 23 płótna w Hôtelu Drouot. 4 kwietnia wyjechał na Tahiti do Papeete a następnie Mataeia. Tam poznał młodszą o 30 lat od siebie dziewczynę o imieniu Teha’amana. W ciągu trzech lat (1891 – 1893) stworzył ponad 90 obrazów (osiem z nich znajduje się obecnie w petersburskim Ermitażu oraz Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie). W połowie 1891 roku wysłał kilka płócien na dwie wystawy w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk w Kopenhadze – w marcu 1892 roku (13 płócien) oraz w marcu 1893 (ok. 50 obrazów).
30 sierpnia 1893 wrócił do Francji. Odwiedził rodzinę w Kopenhadze. Mieszkał na zmianę w Bretanii i Paryżu. Dzięki spadkowi po śmierci wuja spłacił część swoich wierzycieli. W tym czasie napisał Noa Noa i przygotował cykl ilustracji do tej książki. W listopadzie zorganizował wystawę swoich prac w Galerie Durant – Ruel (2 rzeźby oraz 44 obrazy, m.in. Pejzaż z pawiami, Pastorales Tahitiennes, Nazwano ją Voiraumati, Ach, cóż to! Jesteś zazdrosna? oraz U stóp góry. Na przełomie stycznia i lutego 1894 roku uczestniczył w wystawie Libre Esthètique w Brukseli. Jednak wystawa te nie przyniosła Artyście sukcesu. Większość krytyków i publiczności nie rozumiała jego sztuki. Poza tym jego ekscentryczny sposób bycia, niekonwencjonalny ubiór, a także bliska znajomość z towarzyszką podróży – trzynastoletnią metyską Annah, zraziły do niego kolekcjonerów jego obrazów. Wiosną 1894 roku wyjechał do Bretani. Chciał odzyskać miejsce przywódcy wśród malarzy szkoły z Pont – Aven, ale i nauki jego również nie wzbudziły zainteresowania.
3 lipca 1895 roku Gauguin odpłynął na Tahiti. Jedynym jego kontaktem z Francją była korespondencja prowadzona z Vollrdem i Monfreidem. W kwietniu 1898 roku, pozbawiony środków do życia rozpoczyna pracę rysownika oraz kopisty oficjalnych dokumentów w Biurze Prac Publicznych w Papeete. Zajął się również dziennikarstwem. Poznał czternastoletnią Pahurę, która została jego modelką i matką jego syna Emile (w późniejszych latach malarza – samouka).
11 lutego 1898 roku Gauguin próbuje popełnić samobójstwo, uprzednio namalowawszy Skąd przybywamy? Dokąd idziemy? Kim jesteśmy? – coś w rodzaju swego malarskiego testamentu, który w 1898 stał się wydarzeniem sezonu w Paryżu.
W latach 1899 – 1900 pisał artykuły do lokalnej gazety Le Guèpes (Osy) i wydał pierwszy egzemplarz swojego satyrycznego czasopisma „Le Sourire” (Uśmiech). Namalował po dwie wersje obrazów: Macierzyństwo, Trzy Haitanki na żółtym tle oraz obraz Wielki Budda (Bożek).
W drugim okresie haitańskim Artysta stworzył ponad 60 płócien, liczne rysunki, akwarele, drzeworyty oraz rzeźby. Przepisał rękopis Noa Noa i napisał kilka artykułów o kościele katolickim.
W sierpniu 1901 roku Gauguin przeniósł się do Atuona (na wyspie Hiva – Oa na Markizach), gdzie kazał wybudować dom, który nazwał Domem Rozkoszy (Maison du Jouir). Zamieszkał tam z czternastoletnią Marie Rose Vascho, z którą miał córkę.
Pobyt w Atuon to okres kiedy przeżywał nowy przypływ energii twórczej. Namalował I złoto ich ciał, Bród (Ucieczka), martwe natury ze słonecznikami oraz kilka pejzaży. W 1902 napisał Racontars de Rapin, namalował Dziewczynę z wachlarzem, cykl martwych natur z papugami oraz pejzaże z jeźdźcami na plaży. W 1903 roku rozpoczął pracę nad wspomnieniami Avant et Après (Przedtem i potem). W czasie swojego pobytu na Tahiti Gauguin napisał również dwie książki o życiu i wierzeniach Maorysów.
Pod koniec życia, w wyniku protestu przeciwko skandalicznemu traktowaniu tubylców przez władze kolonialne, został skazany na grzywnę oraz 3 miesiące więzienia. Zmarł 8 maja 1903 roku, na miesiąc przed swoimi pięćdziesiątymi piątymi urodzinami. Został pochowany na niewielkim cmentarzu w pobliżu Atuona.
Obrazy przedstawione w artykule
Martwa natura z grapefruitami (ok. 1901), zbiory prywatne
Rodzina Schuffeneckera (1889), Musèe d”Orsay, Paris
Portret Jeanne Goupil (1896), Ordrupgaardsamlingen, Kopenhaga
Chłopki bretońskie (1894 r.), Musèe d”Orsay, Paris
Van Gogh malujący słoneczniki (1888 r.), Rijksmuseum Vincent van Gogh, Amsterdam
Podwójny portret dzieci (1889 – 1890), Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhaga
Ścieżka w Papeete (Haitańska ulica) (1891 r.), Museum of Art, Toledo (Ohio, USA)
A haera oe i hia? (Dokąd idziesz?) (1892 r.), Staatsgalerie, Stutgart
Vahine no te tiare (Kobieta z kwiatem), Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhaga
Faaturama (Kobieta w czerwonej sukni) (1891 r.), Nelson – Atkins Museum of Art, Kansas City
Nafea faa ipoipo? (Kiedy wyjdziesz za mąż?) (1892), Rudolf Staechelin Foundation, Bazylea
Dwie Haitanki (1899 r.), Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Bibliografia
Anna Barska, Paul Gauguin
Alfred Langer, Paul Gauguin
Maria Costantino, Paul Gauguin
Elizabeth Prelinger, Tobia Bezzola, Paul Gaugui
Chorwacja, niewielkie państwo, należące kiedyś do byłej Jugosławii jest niezwykle popularnym celem nie tylko wakacyjnych podróży. Dubrownik, Zadar, Rijeka, Pula, Lošinj, Split, Brač – pełne zabytków i atrakcji turystycznych, co roku przyciągają tłumy turystów. Miasta położone w głębi lądu, mimo, że też ciekawe, cieszą się mniejszą popularnością. Głównym celem przyjazdu turystów są nadmorskie kurorty położone na wybrzeżu Adriatyku.
Morze Adriatyckie oddziela Półwysep Apeniński od Bałkańskiego. Nazwa morza pochodzi od nazwy starożytnego portu morskiego Hadria założonego przez Etrusków na północnym wybrzeżu dzisiejszych Włoch. Nad brzegami Adriatyku położone są miasta, które prawie od początku cywilizacji śródziemnomorskiej były ważnymi portami oraz ośrodkami miejskimi: Wenecja, Triest, Bari, Rawenna, Ankona, Dubrownik, Split … a w dzisiejszych czasach chętnie są odwiedzane przez turystów. Państwa położone nad Morzem Adriatyckim to: Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Albania.
Na Adriatyku jest ponad 1200 wysp, z czego 69 jest zamieszkałych. Najwięcej wysp znajduje się wzdłuż wybrzeża chorwackiego zwanym z tego powodu wybrzeżem dalmatyńskim. Chorwackie wybrzeże Morza Adriatyckiego jest najczystszym morzem w Europie. Jego średnia temperatura w miesiącach letnich wynosi 24 – 26 stopni. Woda w morzu i w urokliwych zatoczkach w większości otoczonych kamiennymi plażami, jest przejrzysta i w turkusowym kolorze. Fakt ten sprawia, że Chorwacja jest bardzo chętnie odwiedzanym krajem przez turystów z całego świata.
Dubrownik położony jest w południowej Dalmacji nad Morzem Adriatyckim. Jest tam niewiele plaż, przeważnie są małe i kamieniste, jednak Dubrownik jest najchętniej odwiedzanym przez turystów miastem w Chorwacji. Miasto słynie z z zabytków a jego największą atrakcją jest Stare Miasto, które jako zespół miejski – w całości zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Najlepszym miejscem widokowym w Dubrowniku jest położone 412 metrów nad poziomem morza Wzgórze Srđ z białym krzyżem górującym nad miastem. Z jego szczytu można podziwiać całą panoramę starego i nowego miasta, Adriatyk, Wyspę Miłości, granicę z Bośnią i Hercegowiną pasma górskie Albanii a przy dobrej pogodzie dostrzec można nawet zarys wybrzeża Włoch.
Zwiedzanie miasta najlepiej rozpocząć od Miejskich Murów Obronnych. Otaczają one całą starówkę i zaliczane są do najsolidniejszych fortyfikacji w Europie. Mają prawie 2 km długości, w niektórych miejscach 25 m wysokości, a ich grubość od strony lądu wynosi nawet 6 m. Wzdłuż murów znajduje się cała masa innych budowli, stanowiących cały system obrony (baszty, wieże, bastiony). Dodatkowo miasto chroniły jeszcze dwie potężne twierdze zewnętrzne: Revelin od wschodu i Lovrijenac od południowego – zachodu. Dubrownik nazywany jest niezdobytym miastem. Jego masywne mury otaczające starówkę pozostały niezdobyte aż do nadejścia wojsk Napoleona w 1806 roku.
Z murów rozciąga się wspaniały widok na starówkę, port i zacumowane tam łodzie, wzgórze Srđ, wybrzeże i turkusowe morze, dachy domów i prywatne ogrody. Na terenie murów powstawały sceny do serialu „Gra o Tron”. Miasto na tym skorzystało bowiem coraz więcej turystów i miłośników serialu zaczęło odwiedzać Dubrownik. W końcu zaistniała potrzeba limitowania wejść w obręb starówki podczas sezonu letniego. Oprócz Dubrownika, sceny do serialu „Gra o tron” kręcono również w Splicie, Szybeniku i na wyspie Lokrum. Fosa okalająca mury miejskie została częściowo zasypana, urządzono w niej ulicę, parkingi i skwery.
Wewnątrz murów rozciąga się średniowieczny zespół miejski, stanowiący zabytek jako całość. Na Starym Mieście znajdują się niemal wszystkie zabytki miasta. Na teren Starego Miasta można się dostać przez kilka bram na przykład najsłynniejszą Bramą Pile lub Bramą św. Wawrzyńca (patrona miasta). Przy Bramie Pile znajduje się legendarna Wielka Studnia Onofria z rzeźbami 16 zamaskowanych figur, z których tryska woda pitna. Podobno napicie się z niej wody przynosi szczęśliwe życie i zdrowie. Po drugiej stronie Starego Miasta w pobliżu kościoła św. Błażeja znajduje się Mała Studnia Onofria.
Największym wydarzeniem kulturalnym w Dubrowniku, jak również w całej Chorwacji jest Letni Festiwal, organizowany na starówce już prawie 70 lat. Otwarcie rozpoczyna zawsze pokaz sztucznych ogni. Występy teatralne, operowe, muzyczne, taneczne, folklorystyczne trwają od 10 lipca do 25 sierpnia (45 dni).
Dubrownik jest piękny. Niestety, traci w konfrontacji z wysokim sezonem. Upał, tłumy, wysokie ceny … Dlatego warto odwiedzać „Perłę Adriatyku” tylko poza sezonem. W wakacje lepiej omijać ją szerokim łukiem.
Zadar – piąte co do wielkości miasto w Chorwacji malowniczo usytuowane w Dalmacji, nad Morzem Adriatyckim. Powstało w czasach iliryjskich, rozbudowane przez Rzymian, w latach 1409 – 1797 pod panowaniem weneckim, w 1806 roku zawitał tu na krótko Napoleon, a po nim, już na dłużej Habsburgowie. W latach 1920 – 1941 stał się niewielką enklawą należąca do Włoch, a następnie jak cała Chorwacja stał się częścią Jugosławii. W 1899 roku powstało tu pierwsze (istniejące do dziś) biuro podróży Liburnija. Od tego czasu Zadar przyciąga ogromne rzesze turystów.
Najbardziej ciekawą częścią Zadaru jest Stare Miasto, ulokowane na małym półwyspie. Jego struktura zabudowy pochodzi z czasów rzymskich. W centrum znajduje się plac, dawne rzymskie forum. Przy placu zbudowano obiekty sakralne, które do dzisiaj są najważniejszymi zabytkami miasta. Jednym z nich jest symbol tego miasta – kościół w kształcie rotundry, wzniesiony IX wieku w stylu wczesnoromańskim (w niektórych źródłach przedromańskim albo bizantyńskim) z inicjatywy biskupa Zadaru, Donata (Donatusa), ogłoszonego później świętym. Kościół (obecnie sala koncertowa) usytuowany jest w północno-wschodniej części dawnego rzymskiego forum.
Romańska katedra św. Anastazji z XII – XIII wieku, jest największą katedrą w Dalmacji i główną świątynią rzymskokatolickiej archidiecezji zadarskiej. Na uwagę zasługuje zachowana część katedry z IX – XI wieku, dobudowana nawa, której romańska fasada uważana jest za najpiękniejszą w Dalmacji oraz weneckie stalle z XV wieku. W katedrze przechowywane są w marmurowym sarkofagu relikwie św. Anastazji.
Późnoromański fronton Katedry św. Anastazji i Kościół NMP
Przy forum, naprzeciwko kościoła św. Donata znajduje się kościół NMP wraz z romańską kampanilą. Kościół i wieża powstały na przełomie XI-XII wieku. Kościół obecny kształt zawdzięcza przebudowie w XVI wieku. Oba obiekty należą do ufundowanego w 1066 roku zakonu Benedyktynek. W części pomieszczeń klasztoru urządzono stałe Muzeum Sztuki Sakralnej.
Kolejnym ciekawy punktem wycieczki po mieście jest Kapetanowa Kula (Kapitańska Wieża) – pięciokątna baszta z XIII wieku. Obok baszty znajduje się pięć studni z XV wieku. Przy Placu Pięciu Studni znajduje się dawna główna brama miejska z 1543 roku. Jej architektura przypomina łuk triumfalny. W północnej części miasta zachowała się Brama Portowa – główne wejście do miasta od strony portu. Poza murami, niedaleko przystani promowej, w północno – zachodniej części promenady, zbudowano morskie organy, na których grają fale. Najlepiej trafić tu w czasie wietrznej pogody. Wtedy dźwięki są najpiękniejsze.
Godnym uwagi jest również romański kościół św. Chryzogona z 1175 roku, wybudowany na fundamentach pierwszej świątyni chrześcijańskiej z VI wieku. Frontowa i boczne ściany kościoła są ozdobione ślepymi arkadami. W czasach rzymskich znajdowało się w tym miejscu miejskie targowiska (emporium). Od XII wieku kościół należał do klasztoru Benedyktynów. Obecnie mieści się w nim Muzeum Narodowe.
Dwustu hektarowy Park Narodowy Jezior Plitwickich położony jest w środkowej części Chorwacji. Założono go w 1949 roku. Trzydzieści lat później został wpisany przez UNESCO na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego. Park narodowy wokół Jezior Plitwickich zachwyca widokami. Mnóstwo zieleni, szesnaście jezior i dziewięćdziesiąt wodospadów co roku przyciąga wielbicieli przyrody. W miesiącach letnich przyjeżdża tu kilka tysięcy osób dziennie. Park można zwiedzać pieszo, niewielkimi statkami i pociągami drogowymi. Kilkanaście różnych tras przygotowano tak, aby dostosować ich stopień trudności do indywidualnych możliwości turystów. Najkrótsze zajmują do dwóch godzin, najdłuższe nawet do ośmiu godzin.
Jeziora Plitwickie dzielą się na dwa zespoły połączonych kaskadowo zbiorników wypełnionych wodą w turkusowych odcieniach. Różnica wysokości między najwyżej i najniżej położonymi zbiornikami wynosi 135 metrów. Jeziora Dolne położone są w głębokiej dolinie. Na terenie parku znajdują się również jaskinie. Największa z nich ma 160 metrów. Wspaniałe widoki przyciągają turystów. Dobrze oznakowane ścieżki i kładki ułatwiają zwiedzanie parku.
Na terenie parku znajduje się około 1100 gatunków roślin, około 140 gatunków ptaków. Poza tym spora grupa ssaków, płazów, gadów i ryb. Jeziora oddzielone są od siebie trawertynowymi groblami, na których tworzą się przepiękne wodospady.
Jeśli wybierasz się na sesję biznesową, koniecznie przemyśl jej szczegóły. Zadbaj o wybór odpowiedniego miejsca, pozę, strój, a także makijaż i fryzurę.
Co to jest sesja biznesowa?
Celem sesji biznesowej jest przygotowanie profesjonalnych zdjęć wizerunkowych do celów promocyjnych. Decydują się na nią właściciele firm dla siebie lub wszystkich pracowników, usługodawcy, freelancerzy, ale również ci, którym zależy na dobrej fotografii do CV.
Dlaczego dobre zdjęcie jest tak ważne? W dzisiejszych czasach każdy przedsiębiorca, któremu zależy na rozwoju, prowadzi stronę internetową. Jest to najskuteczniejszy sposób, na dotarcie do nowych klientów, kontrahentów, a także zdobycie wykwalifikowanego personelu. Strona www jest bardzo często najważniejszą wizytówką, bowiem to z nią zwykle zapoznają się Twoi klienci, zanim zdecydują się na kontakt.
Nawet przygotowując swoje CV, musisz pamiętać o profesjonalnym zdjęciu. Niezależnie od wymagań stawianych przez rekruterów, wizerunek wywiera ogromny wpływ na to, jak jesteśmy postrzegani.
Pokaż się od najlepszej strony — szczegóły sesji a profil biznesowy
Miejsce, strój i poza, które sprawdzą się najlepiej w Twoim przypadku, powinny być dokładnie omówione z fotografem.
Dobry specjalista wysłucha, czym się zajmujesz, jaki efekt chcesz osiągnąć, jakiego rodzaju klientów zyskać. Z założenia inaczej powinna wyglądać sesja dyrektora banku, a opiekunki do dzieci czy trenera personalnego.
Jeżeli na swojej stronie zamierzasz umieścić jedno zdjęcie, musi ono pokazać wszystkie Twoje atuty.
Miejsce na sesję biznesową — może zostać ona wykonana w studio fotograficznym, lecz również u Ciebie w miejscu pracy czy w wybranej przestrzeni publicznej. Studio z białym lub szarym tłem jest neutralnym rozwiązaniem. Niechętnie jednak wybierają je osoby, którym zależy na wyróżnieniu się.
Strój na sesję biznesową — zapewne chcesz się prezentować profesjonalnie i budzić zaufanie. Dlatego właśnie Twój strój powinien być przede wszystkim schludny oraz dobrze przemyślany. Najlepiej wybrać odzież ponadczasową i bezpretensjonalną, chyba że to właśnie ona ma być Twoją wizytówką. W branży modowej lub artystycznej można pozwolić sobie na nieco ekstrawagancji. Koszula, marynarka, garsonka, to typowe przykłady stroju biznesowego, lecz warto dostosować go do profilu biznesowego. Nie musisz ubierać się w ten sposób, jeśli chcesz się promować jako instruktor fitness, czy opiekunka osób starszych, która chce się pokazać jako osoba ciepła i pełna empatii.
Makijaż i fryzura na sesję biznesową — w większości przypadków nie sprawdzi się mocny makijaż ani szalona fryzura z kolorowymi pasemkami, chyba że jesteś wizażystką lub fryzjerką. Warto subtelnie podkreślić brwi, rzęsy oraz usta. Dobrze jest także przypudrować twarz, by się nie błyszczała. Niektórzy decydują się na profesjonalny makijaż fotograficzny u specjalisty.
Jak pozować na sesji biznesowej?
Mowa ciała na zdjęciu wizerunkowym jest ogromnie ważna. Można z niej intuicyjnie wiele wyczytać. Fotograf może podpowiedzieć najlepszą pozę, która sprawdzi się w Twoim przypadku, jeśli określisz mu, co chcesz osiągnąć. Inną postawą przekażesz, że jesteś osobą pewną siebie, dla której nie ma rzeczy nie możliwych, a inną zaprezentujesz swoją troskliwość i kreatywność.
Wśród najważniejszych zasad, o których musisz pamiętać są:
patrz pewnie w obiektyw
nie garb się
rozluźnij się
zadbaj o wyraz twarzy tak, by wyjść przyjaźnie, nawet jeśli nie decydujesz się na uśmiech.
Zanim udasz się na umówioną sesję, ustal wcześniej z fotografem wszystkie jej szczegóły. Dzięki temu zminimalizujesz swój stres, a jego brak na pewno korzystnie odbije się na efektach pracy.
Równo (ukr. Рі́вне) położone jest w niedalekim sąsiedztwie rzeki Bug, około 10 km od przejścia granicznego w Dorohusku. Przez lata, niewiele tam się działo. Ominęła to miejsce „wielka historia”, nie wybudowano tam imponujących zabytków, a to co było, zostało zniszczone w 1943 roku przez ukraińskie bojówki z pod znaku UPA (Ukraińska Powstańcza Armia). Znalezienie polskich śladów na tym terenie jest trudne. Do odtworzenia historii miejscowości wykorzystałam wspomnienia mojego ojca Stanisława Strażyca, dokumenty sprowadzone z Państwowego Archiwum w Żytomierzu (DAŻO), dokumenty, listy, pamiętniki z archiwum domowego oraz książki autorstwa dra Leona Popka o parafii Ostrówki, do której należało Równo (bibliografia na końcu artykułu).
Z dokumentów spadkowych z 1805 – 1809 roku wynika, że majątek we wsi Równo w roku 1803 był wyceniony na sumę prawie 50 tys. i był częścią majątku spadkobierców Piotra Strażyca:
(…) z grontami oranymi i nieoranymi, z Sianożęciami (łąkami), Sadami, warzywnymi ogrodami, Lasami i zaroślami, z Rzekami, Stawami, Młynami, z Aręd Karczemnych dochodami, z domami, z zabudowaniami wszelkimi (…).
Opis dworu w Równem z dokumentu z 1809 roku (z czasów przejęcia majątku przez Antoniego Strażyca):
Dwór z drzewa rzniętego Dach gątami pobity dobry (…) Do którego wchodząc jest ganek na słupach czterech dębowych, wsparty z facyatą bez cyfry (…) wchodząc do sieni Drzwi podwoyne składane fasowane na zawiasach i Stakach żelaznych z Zamkiem ordynaryinym y Kluczem, w Sieniach podłoga z Tarcic heblowana, po lewey ręce Drzwi poiedyńcze składane fasowane na zawiasach z zamkiem Francuskim do pierwszego Pokoju, w którym okien dwie z otwieranemi Kwaterami na zawiasach Staczykach i zaszczepkami żelaznemi, Szyb w każdym oknie w drzewą osadzonych Szesnaście, Piec kaflowy Biały dwa Pokoie ogrzewaiący Kominek kopisty, do drugiego Pokoiu Drzwi poiedyńcze składane fasowane na zawiasach z Zamkiem Francuskim, Okien dwie takie jak w pierwszym pokoju, Kominek Szafiasty, w obuch pokojach Podłoga z Tarcic heblowana (…), z tego Pokoju Drzwi poiedyńcze składane Fasowane na zawiasach z zamkiem Francuskim do Garderubki (…). Dalej znajduje się szczegółowy opis pomieszczeń dworu: pokój poboczny i pokoje trzeci i czwarty oraz opis umieszczonych w nich drzwi, okien, pieców a także niektórych mebli i obrazów. W kaplicy były: ławki malowane a w ołtarzu obraz wielki w ramach na płótnie pod pokost malowany N. Panny. Prócz głównej sieni, była jeszcze jedna, skąd przechodziło się do pokoju kredensowego, spiżarki i apteczki oraz za pomocą schodów: za któremi drzwi podnoszone na górę na zawiasach, hakach z wrzeciądzem i skoblami można było dostać się na strych. Z tej drugiej sieni dostępny był pokój dla opiekunki dzieci – bony lub guwernantki.
Dalej opisane są pozostałe budynki:
Dom boczny, dostawiony do szczytu poprzedniego, przeznaczony dla służby dworskiej (…) Kuchnia z piwnicą i spiżarką (…) oraz budynki gospodarcze: Stodoły dwie duże z Tokiem z drzewa rzniętego częścią w węgły częścią w słupy budowana (…) Stajnia z bryczką (…) Obora (…) Spichlerz y Lamus pod iednym nakryciem (…) Chlewów dwa (…) Podszopie na podwórku z Korytem do dawania ieść Trzodzie chlewney (…) Psiarnia z Drzwiczkami i podłogą (…) Podwórka zaś dylami bitemi oparkanione wrota z Zerdzi (…).
Pierwszą osobą z rodziny, która zainteresowała się Równem, był Piotr Strażyc (1726 – przed 1773) – syn cześnika orszańskiego Antoniego Franciszka i Teresy z Kaznowskich. Na początku drugiej połowy XVIII wieku sprzedał część swoich dóbr położonych na Podolu i kupił od rodziny Olędzkich folwark we wsi Równo. Pod koniec 1766 roku, Piotr Strażyc został również właścicielem niewielkiego dworku we Włodzimierzu Wołyńskim.
Pod koniec 1809 roku kolejnym właścicielem majątku rodzinnego i niepodzielnego w Równie został Antoni Strażyc – syn Piotra i Katarzyny z Metelskich.
Z testamentów i dokumentów finansowych, które znajdują się w Archiwum Państwowym w Żytomierzu można wywnioskować, że gospodarstwo pod zarządem zarówno Piotra jak i Antoniego było prowadzone wzorowo. Szczególnie Antoni był zapobiegliwym gospodarzem i majątek we wsi Równo doprowadził do kwitnącego stanu. Z testamentu jego syna Franciszka, wynika, że: Franciszek Antonowicz Strażyc przejął po Ojcu odnowione budynki mieszkalne i gospodarcze oraz gospodarstwo ziemskie w stanie doskonałym, przynoszące wysokie dochody …
Antoni Strażyc ożeniony z Katarzyną Tabeńską byli rodzicami Piotra, Franciszka i Katarzyny. Po śmierci Antoniego kolejnym właścicielem majątku został jego młodszy syn Franciszek. Możliwe, że było to w 1827 roku, bo wkrótce potem 28-letni dziedzic stanął na ślubnym kobiercu. Żoną Franciszka została 22-letnia panna z sąsiedniego majątku – Wilgoforta Moszyńska.
Lata 40. XIX wieku. Wilgoforta i Franciszek Strażycowie są już po trzydziestce i wychowują kilkunastoletniego syna Ignacego.
Maciej Ignacy Józef (używał imienia Ignacy) urodził się 25 lutego 1829 roku. Jako uczeń szkoły podlegającej rosyjskiemu ustawodawstwu na pewno musiał znosić różne szykany. Już w roku 1834 wprowadzono tak zwaną „Instrukcję karną”, która wprowadzała do szkolnictwa „surowy nadzór i rózgę”. 3 czerwca 1856 roku 27-letni Ignacy Strażyc ożenił się z 18-letnią Adelą Wunderlich – córką Jana Henryka i Olimpii z Wyrzykowskich. Ślub odbył się w parafii panny młodej w Lubomlu. Po ślubie młodzi małżonkowie początkowo mieszkali z rodzicami w Równie, a następnie w Woli Ostrowickiej – majątku kupionym przez Ignacego Strażyca od spadkobierców rodziny Olędzkich, w marcu 1857 roku za sumę 6360 rubli w srebrze. W skład prawie 250 hektarowego gospodarstwa, wchodził dom z zapleczem gospodarczym, pola uprawne oraz grunty całkowicie i mniej zadawalające, pastwiska i łąki pod lasem, zarośla, bagna i wody. W 1857 roku (czyli jeszcze przed uwłaszczeniem włościan) po dołączeniu Woli Ostrowickiej do Równa obszar posiadanej ziemi wynosił ponad 500 hektarów.
W Woli Ostrowickiej urodziły się dzieci Ignacego i Adeli: Stanisław i Zofia (zmarli jako dzieci) oraz Mieczysław (1861), Malwina Józefa (1862) i Stefan Bronisław – używał imienia Bronisław (1864).
W 1863 roku zmarła pierwsza żona Franciszka Strażyca Wilgoforta z Moszyńskich. Kilka miesięcy później 60-letni wdowiec ożenił się z 30-letnią panną Teklą Niepokojczycką pochodzącą z Woli Ostrowieckiej, ale od kilku lat związaną zawodowo z dworem w Równie i tam mieszkającą. W 1864 roku urodził się ich syn Józef.
Franciszek Strażyc zgodnie z Testamentem z dniem 6 lipca 1868 roku, przekazał cały swój majątek rodzinny i niepodzielny synowi z pierwszego małżeństwa – Ignacemu. Synowi z drugiego małżeństwa – Józefowi, zapisał 500 rubli w srebrze, które to: syn Ignacy wręczy bratu Józefowi gdy już będzie pełnoletni oraz na jego utrzymanie (do tego czasu) co rocznie jedną czwartą zysku ze sprzedaży zboża.
Przez większość XIX wieku rubel był walutą srebrną. W latach siedemdziesiątych srebro szybko taniało i w latach osiemdziesiątych kiedy Józef stał się pełnoletni, miało już nie wielką wartość. Z tymi 500 rublami nie wiele by zdziałał. Zapewne wtedy Ignacy postanowił dać mu dom z zabudowaniami i 50 ha ziemi w Woli Ostrowickiej. Kiedy to nastąpiło? Na pewno po roku 1890. Według spisu Polska własność ziemska na Ukrainie 1890 roku jako ziemianie posiadający majątki ziemskie w Równie, Woli Ostrowieckiej i Ostrówkach wymienieni są: Strażyc Ignacy, Kuczyński Stefan i Bogatko Kamila.
Franciszek Strażyc zmarł 27 czerwca 1869 roku w wieku 66 lat. Żył w czasach zaborów, nakazów i zakazów, restrykcji, które szczególnie nasiliły się po powstaniu styczniowym 1863. Po przeczytaniu sporządzonego przez niego Testamentu mam wrażenie, że był już tym wszystkim zmęczony. Może dlatego jeszcze za życia przekazał majątek Ignacemu a także gospodarcze sprawy, spodziewane uwłaszczenie i wszystkie te rzeczy własnościowe.
(…) wszystek majątek ruchomy i nieruchomy wydaję w ręce starszego syna Ignacego Strażyca. Jego zobowiązania wobec mnie za życia mojego: dać mi utrzymanie w połowie domu usytuowanego w Równie z jednym warzywnym ogrodem i dawać mi po 300 rubli rocznie na moje wydatki (…).
Ostatni dokument z żytomierskiego Archiwum nosi datę 23 grudnia 1874 roku. Kolejne dokumenty z których można odtworzyć historię Strażyców pochodzą z teczki, którą znalazłam w Archiwum Państwowym w Lublinie. Są to akta personalne Zarządu Akcyzy Lubelskiej z datą początkową 28 lipca 1885 i dotyczą przebiegu pracy zawodowej Mieczysława Strażyca. Zapisano tam między innymi, że Mieczysław wykształcenie z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjum popierał w domu. Po upadku powstania styczniowego (1863), była to bardzo popularna forma nauki. Polegała ona na tym, że dzieci przechodziły kurs nauk początkowych i gimnazjalnych w domu, przy pomocy zatrudnionego nauczyciela, a następnie zdawały coroczne szkolne egzaminy. Ignacy i Adela mieli więc dzieci (Mieczysław (1861), Malwina Józefa (1862), Bronisław (1864) i Józef – syn Franciszka z drugiego małżeństwa (1864) pod swoją opieką i jednocześnie zapewnili im posiadanie bardzo potrzebnego patentu szkoły rządowej.
Pod koniec 1883 roku Mieczysław zamieszkał w Chełmie. Trzy lata później również Bronisław opuścił Równo i przeniósł się na Lubelszczyznę. Tutaj podjęli pracę i założyli rodziny. Mieczysław ożenił się z Leokadią Lisowską. Bronisław ożenił się z Jadwigą Dębowską. W latach 90. pojawia się kolejne pokolenie Strażyców – synowie Mieczysława: Michał (1891), Mikołaj (1898) oraz synowie Bronisława: Kamil Tadeusz (1892) i Marian (1894)
Ignacy cieszył się, że synowie dobrze prosperują po drugiej stronie Bugu. Dobrze też wiedział co to oznacza dla gospodarstwa, któremu on poświęcił niemal całe swoje dorosłe życie. Zmarł w 1906 roku pogodzony z myślą, że po jego śmierci majątek może przejść w obce ręce.
W 1907 roku bracia: Mieczysław i Bronisław zdecydowali się na sprzedaż odziedziczonego po ojcu majątku. Przyjeżdżali tu jeszcze na wakacje, korzystając z gościnności kuzynów Moszyńskich, Rudnickich, Bogatków. Mieczysław Strażyc spędził tu dwumiesięczny urlop w 1911 i w 1914 roku. Jego młodszy brat Bronisław, odwiedzał Równo znacznie częściej i dłużej. Ostatni zapis na ten temat pochodzi z roku 1922.
Bibliografia
Dokumenty sprowadzone z Państwowego Archiwum Obwodu Żytomierskiego (DAŻO)
Wspomnienia i dokumenty z archiwum domowego Stanisława Strażyca.
Testament Franciszka Strażyca z dnia 6 lipca 1868 roku
Wołyń i jego mieszkańce w roku 1863. Krótkie opisanie Guberni Wołyńskiej pod względem jeograficznym i statystycznym przez F.N., Drezno, druk i nakład J.I.Kraszewskiego, 1870 Lista nazwisk właścicieli ziemskich 1848 r.
Akt kupna – sprzedaży części Woli Ostrowieckiej z 8 marca 1857
Spis rodzinny z 1865 roku..
Tadeusz Epsztein „Polska własność ziemska na Ukrainie w 1890 roku”, Wydawnictwo Neriton Instytut Historii PAN
Z Księgi parafian będących u spowiedzi (wielkanocnej) rzymskokatolickiej parafii Ostrówki. Wołyńskiej Guberni, włodzimierskiego powiatu za 1907 rok.
Zarząd Akcyzy Lubelskiej Guberni nr zespołu 213 – 217, sygnatura akt 270
Leon Popek „Cmentarz parafialny w Ostrówkach na Wołyniu”, Lubelskie Centrum Marketingu, Towarzystwo Przyjaciół Krzemieńca i Ziemi Wołyńsko – Podolskiej, Lublin 2005
Helena Popek „Błogosławiona wieś”, Lublin 2020
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich”, Suplement 15/2, Warszawa 1902
Grzegorz Rąkowski „Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I. Wołyń”, Pruszków 2005
Karczmiska zwane pierwotnie „Krempą” wraz z Wietrzną Górą (Kazimierzem Dolnym), zostały nadane w 1181 roku przez Kazimierza Sprawiedliwego Norbertynkom Zwierzynieckim spod Krakowa … W późniejszych latach Karczmiska należały do starostwa Kazimierskiego i łącznie z nim w XV wieku były własnością rodziny Ostrowskich. W XVI i do połowy XVII wieku miejscowość przeszła w posiadanie rodziny Firlejów, po czym kolejno: Lubomirskich, Radziwiłłów, Sanguszów i Sapiechów. W 1819 roku dobra te przeszły na własność Anny z ks. Sapiechów Sanguszkowej 2v. Sewerynowej Potockiej. W 1829 roku dobra te odkupił od niej Adam Jerzy ks. Czartoryski z pobliskich Puław. W 1832 roku, rząd carski, za udział ks. Adama Jerzego w powstaniu listopadowym, skonfiskował majątki Czartoryskich, które częściowo odkupili od zaborcy Wesslowie i Klemensowscy.
Dworek w Karczmiskach wybudowany został w 1840 r. na polecenie Pawła Ignacego Wessla. Kolejny właściciel Mieczysław Wessel, umarł bezpotomnie w 1905 roku, przeznaczając w testamencie majątek na fundację nowo wybudowanej Filharmonii Warszawskiej. W 1907 roku Karczmiska kupił od fundacji Zbigniew Strażyc.
Rodzina Strażyców nigdy nie była liczna. Tylko raz, na początku XVIII wieku w jednym pokoleniu występuje kilkanaście osób. Pozostałe pokolenia mieszczą się w jednej dziesiątce. W obecnych czasach nazwisko Strażyc nosi dziesięć osób …
Do roku 1907 Strażycowie posiadali majątki ziemskie na terenach dzisiejszej Ukrainy. Początkowo na Podolu, w późniejszych latach również na Wołyniu. Po rewolucji 1905 roku zniechęceni do miejscowej ukraińskiej ludności sprzedali to, co tam mieli i zamieszkali na Lubelszczyźnie. Jak już wspomniałam wcześniej – Zbigniew Strażyc kupił majątek Karczmiskach, do którego oprócz dworu i rozległego parku należał również folwark Strażyszcze.
Zbigniew Strażyc dokonał rozbudowy dworu i doprowadził majątek do stanu kwitnącego. Wszyscy, którzy znali Zbigniewa uważali go za człowieka obdarzonego wieloma zaletami, łączącego swobodę bycia i urok osobisty z kulturą wewnętrzną, wykształceniem, inteligencją i poczuciem humoru. Za okupacji austriackiej Zbigniew był czynny w odradzającym się polskim życiu społeczno – politycznym. Zmarł nagle w wieku 42 lat, pozostawiając dwoje nieletnich dzieci i 34 – letnią wdowę, która (według wspomnień rodzinnych) nie miała żadnego doświadczenia życiowego oraz żadnego pojęcia o sprawach praktycznych, jak gospodarowanie dużym majątkiem ziemskim. Bracia Janiny ustanowili coś w rodzaju rady opiekuńczej i dzięki ich czujności jeszcze za Jej życia majątek przejęły dzieci Strażyców: Stanisław (1909 – 1960) i Janina (1912 – 2007).
Pod koniec lat 20. młodzi Strażycowie wstąpili w związki małżeńskie. Janulka wyszła za mąż za Wincentego Radyszkiewicza, Stanisław poślubił Krystynę Radyszkiewicz (siostrę Wincentego). Małżeństwa te zakończyły się rozwodami ale zanim to nastąpiło, w roku 1932 przyszła na świat moja kochana kuzynka i przyjaciółka – córka Stanisława – Krystyna Strażyc …
Stanisław Strażyc – w przeciwieństwie do swego ojca – nie miał większego zamiłowania do prowadzenia majątku ziemskiego. Interesowały go właściwie dwie rzeczy: automobilizm i fotografika. Zdolności do prowadzenia gospodarstwa odziedziczyła siostra Stanisława – Janulka. Przez rok czy dwa zamężna z Radyszkiewiczem – administratorem i plenipotentem Karczmisk zdobyła dodatkową wiedzę i z powodzeniem poprowadziła rodzinne interesy. Karczmiska były wtedy dość dużym majątkiem. Mimo, że wdowa po Zbigniewie Strażycu sprzedała coś nieco ziemi żeby zapłacić podatki i utrzymać dom na dotychczasowym poziomie, samej ziemi ornej było ponad tysiąc mórg i do tego kilkaset mórg lasu.
W czasie II wojny światowej Janulka Strażyc wyszła za mąż za Stefana Michałowskiego, noszącego wówczas konspiracyjne nazwisko „Dobrowolski”. To było jej drugie małżeństwo, bardzo udane, z którego urodziło się dwoje dzieci. Zaraz po wojnie bezpieka aresztowała „Dobrowolskiego”. Wkrótce po aresztowaniu zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Janulka miała też swoją przeszłość konspiracyjną. Była organizatorką pierwszej podziemnej organizacji niepodległościowej na swoim terenie. Jeżdżąc konno od majątku do majątku organizowała siatki oporu. Działalność ta nie trwała długo – bo już w 1940 roku, po czyimś donosie Janulka znalazła się w lochach Gestapo na Zamku Lubelskim. Karczmiska poszły w Liegenschaft, jako mienie bezpańskie …
Po zakończeniu II wojny światowej aby utrzymać siebie i dzieci, Janulka podjęła pracę zarządzającej w prywatnym pensjonacie pani Kunzowej. Zatrzymywali się tam również obcokrajowcy – między innymi Francuz – Marian Esman, przedstawiciel firmy odbudowującej warszawski węzeł średnicowy (linia Żyrardów – Otwock), zakochał się w Janulce i pokonując wszelkie trudności nie tylko że się z nią ożenił i zabrał ze sobą, wraz z dziećmi do Paryża, ale nawet uzyskał dla niej – jako już obywatelki francuskiej – odszkodowanie za Karczmiska.
Starszy brat Janulki – Stanisław, ułożył sobie życie z drugą żoną w Łodzi … Często odwiedzał córeczkę w Warszawie. Przyjeżdżał zawsze samochodem, o zaletach którego mógł rozprawiać godzinami. Jego Adler – otwarty kabriolet ze zmianą biegów przy kierownicy był w owych czasach absolutną nowością … Stanisław był też świetnym fotografem. Kilka razy oglądałam z Krystyną zdjęcia przez niego wykonane. Były naprawdę piękne.
Dworek w Karczmiskach po reformie rolnej stał się własnością państwa. Obecnie mieści się tu Gminna Biblioteka i Dom Kultury. Oprócz dworu zachowały się zabudowania gospodarcze i fragmenty ceglanego ogrodzenia …
Zdjęcie: Dwór w Karczmiskach w 1930 roku
Maria Stangret (1929 – 2020) była malarką, aktorką i pisarką. Jej twórcze życie można rozumieć jako zajmowanie miejsca wobec sztuki XX wieku, wobec awangardowego teatru męża – Tadeusza Kantora, wobec środowiska artystycznego i emancypacji kobiet. W jej twórczości zaznaczają się nieciągłości i przerwy, które komentowała przenikliwie: „Nie należę do twórców, którzy cenią systematyczność i regularność, którzy muszą każdego dnia coś namalować.”
Fotografie z mieszkania Marii Stangret i Tadeusza Kantora przy ul. Spokojnej w Krakowie oraz ich domu w Hucisku
Jej miejsca to przede wszystkim mieszkanie i pracownia. W dalszej kolejności dom za miastem i pokoje hotelowe. Mieszkanie i pracownia były w życiu artystki złączone w jedną przestrzeń. Jakby podkreślając to połączenie, artystka przyznawała: „Trudno mi zakreślić granicę pomiędzy pracą a czasem wolnym”.
Bez tytułu [Żołnierzyki II], (1962/1963), kolaż (gwasz, papier, karton), kolekcja Lecha Stangreta
Uważała się za malarkę, znana jest przede wszystkim jako wybitna aktorka teatru Cricot 2, w wolnych chwilach pisała. Poszczególne nurty jej twórczości płynęły oddzielnie, wymagając innych, nie związanych z sobą miejsc. Jako malarka potrzebowała stałej przestrzeni do pracy – własnej pracowni. Działalność aktorki wymagała podróżowania, zakładania tymczasowych siedzib w różnych krajach i na różnych kontynentach. Jako pisarka zajmowała się powieścią – pisała w domu wykorzystując chwilę pomiędzy innymi zajęciami. Wszystkie jej twórcze role składają się na jedną barwną osobowość.
Gra w miejsca to gra w odnajdywanie śladów Marii Stangret w miejscach, które zajmowała. Dzięki nim artystka wychodzi z cienia, zajmuje należną jej pozycję w naszej pamięci.
Maria Stangret pragnęła zostać aktorką, próbowała nawet dostać się do szkoły teatralnej. Związek z Tadeuszem Kantorem sprzyjał jej rozwojowi w tej dziedzinie. Stangret towarzyszyła mu w doświadczeniach teatralnych, brała udział we wszystkich happeningach Kantora, w większości przedstawień Teatru Cricot 2 oraz Cricotages. W Cricot 2 grała od samego początku; w 1957 roku wystąpiła w roli jednej z Woltyżerek w Cyrku Kazimierza Mikulskiego. Brała udział we wszystkich Witkacowskich przedstawieniach Cricotu (Wariat i zakonnica, W małym dworku, Kurka Wodna, Nadobnisię i koczkodany), jednak największym jej osiągnięciem stały się role w spektaklach z ostatniego etapu Teatru Cricot 2, jakim był Teatr Śmierci. Maria Stangret w Umarłej klasie (1975) i Wielopolu, Wielopolu (1980), wcielając się w Kobiety z kołyską Mechaniczną oraz Ciotki Mańki, Wiadomo Kogo i Rabinka, stała się wybitną odtwórczynią wizji Kantora. Była także Tym Panem Dobrze Znanym w cricotage Gdzie są niegdysiejsze śniegi (1979).
Historia popularna I, (1965), kolaż (gwasz, papier, karton), kolekcja Lecha Stangreta
W latach 1955 – 1960 Maria stangret odbyła studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jej profesorem był Jan Świderski, który zachęcił artystkę do poświęcenia się malarstwu. Kształciła się przede wszystkim poza akademią. W środowisku artystycznym Krakowa i dzięki związkowi z Tadeuszem Kantorem szybko poznała wiodące trendy w sztuce. Zadebiutowała w 1963 roku w Sztokholmie. Uprawiała wtedy malarstwo informel, docenione przez krytykę za pełen impetu gest i wyczucie barw. Okresem przejściowym między informelem a dojrzałą twórczością były cykle Manewry i Gry wojenne (2. poł. lat 60.). Pod wpływem wyjazdów i twórczych inspiracji z Europy Zachodniej oraz Stanów Zjednoczonych, Stangret zaczęła zajmować się problemem fikcji obrazu. Sięgnęła po pejzaż, grała z poczuciem jego realności (Pejzaże kontynentalne).
Bez tytułu [informel], (1961), akryl, papier, blacha, własność prywatna
Pejzaż kontynentalny, (1967), akryl, płótno, kolekcja Lecha Stangreta. Szkic do Pejzażu kontynentalnego (bez daty), akryl, karton, blacha, kolekcja Lecha Stangreta
Na początku lat 70. radykalnie zerwała z dotychczasowym sposobem malowania. Zaczęła wykorzystywać motywy znane z dzieciństwa, przede wszystkim ze szkoły: linijki, ale też kartki z zeszytu, kartki poliniowane, wymięte, porwane, zabrudzone. Równocześnie sięgnęła po motywy gry: w klasy, szachy. Rozpoczęła eksperymenty ze skalą: codzienne przedmioty rosły u niej do ogromnych rozmiarów, dorosły widz stawał się wobec nich malutki jak dziecko. Kartka z zeszytu powracała w obrazach Marii Stangret do końca jej drogi twórczej, podobnie jak pejzaż. Artystka malowała nieba, zboża, drzewa, fragmenty domów, okna. W późnym okresie twórczości namalowała wiele hołdów – Hommages – poświęcony wybitnym postaciom (Siergiej Jesienin, Tadeusz Kantor) czy inspirowanych losami różnych osób w czasie Zagłady (Anne Frank, Danił Lider, Wiesław Kilar).
Gra w klasy, (1970), olej, płótno, Muzeum Narodowe w Krakowie. Hommage a Jesienin (1987), Cricoteka
Metr, (ok. 1980), gwasz, płótno, własność prywatna. Szachy, (1974), akryl, płótno, drewno, Muzeum Narodowe w Krakowie
Maria Stangret przyznawała, że największą inspiracją dla jej sztuki pozostaje literatura. Przez całe życie czytała, ceniła sobie poezję (przede wszystkim Jesienina), klasykę powieści (Czarodziejską Górę uważała za szczyty literatury), ale także kryminały, które pozwalały jej się odprężyć. Nieustannie powracała do literatury wspomnieniowej związanej z II wojną światową i Zagładą. Szczególnie inspirował ją Dziennik Anne Frank, a także wspomnienia Wiesława Kilara. Sama w latach 60. zaczęła pisać Pamiętnik dziadka. To awangardowa konstrukcja literacka, zainspirowana poetyką starych reklam odnoszących się do hydroterapii i kuracji zdrowotnych sprzed stu lat oraz książkę Sebastiana Kneippa poświęconą wodolecznictwu, które artystkę zaintrygowały i rozbawiły. Niekiedy pisała komentarze do własnej twórczości (Progi, Nieba), chociaż sama przyznawała: „ Jestem malarką, a nie filozofką”.
Hommage a Simone Weil (makieta), 2008, akryl, płótno, papier, kolekcja Lecha Stangreta
Zboże III, (1989), akryl, płótno, metal, kolekcja Lecha Stangreta. Odejście Marszałka, (1994), akryl, płótno, pień drzewa, kolekcja Lecha Stangreta
Jako osoba prywatna Maria Stangret unikała skandali, pozostała dyskretna w odsłanianiu życia osobistego. Deklarowała, że nie pragnie komentować swoich dzieł, zostawiła tę rolę widzom i krytykom. Miejsca, w których żyła – czyli mieszkanie przy ulicy Spokojnej i dom w Hucisku, zbudowany i wyposażony jej staraniem – to miejsca z silnym rysem jej męża, zaprojektowane przez niego, z meblami jego pomysłu. Maria Stangret oswajała te wnętrza dekorując je kompozycjami z suszonych kwiatów, bibelotów, pamiątkowych fotografii, malując parawan dzielący pomieszczenie pracowni. I wypełniając pokoje zapachem papierosów.
„Gra w miejsca” to wyczekiwana wystawa poświęcona dorobkowi Marii Stangret – malarki, aktorki teatru Cricot2, związanej z postacią Tadeusza Kantora. Wystawę można obejrzeć w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie (do 10 grudnia 2023 roku).
Na górskich szlakach najwyższego masywu Karpat spotkały się losy tytułowych bohaterów. Do Zakopanego Mieczysław Karłowicz (1876-1909) przyjeżdżał z Warszawy jako już nastolatek, najpewniej z aparatem fotograficznym. Andrzej Wróblewski (1927-1957) odkrywał je jako student krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, tuż po repatriacji z Wilna. Z kolei Leon Wyczółkowski (1852-1936) w latach 1896-1913 na Podhalu bywał regularnie, dokumentując sceny z życia górali i portretując słynnych przewodników górskich, a przede wszystkim tworząc unikatowe scenograficzne wrażenia z Tatr.
I tak w 2023 roku przestrzeni Muzeum Manggha po raz pierwszy spotykają się ich tatrzańskie dzieła, zarówno czarno-białe jak i te czerwone, gorejące niczym Czerwone Wierchy jesienią. (Anna Król)
Andrzej Wróblewski namalował w 1948 roku cykl tuszy z tatrzańskimi krajobrazami.
Po Andrzeju Wróblewskim nie zostało wiele pamiątek osobistych. Nie zostawił również zapisków, które mogłyby przybliżyć nam jego życie oraz to, kiedy po raz pierwszy znalazł się na tatrzańskich szlakach. Wiadomo jednak, że kochał samotne, górskie wędrówki i podobnie jak Mieczysław Karłowicz, zginął tragicznie w górach w wieku 30 lat…
Andrzej Wróblewski: 1. Kompozycja abstrakcyjna, trójkąty numer 150, niedatowana (kolekcja prywatna) 2. Góry czerwone (Góry nr 1211), niedatowana (Muzeum Tatrzańskie) 3. Kompozycja abstrakcyjna, niedatowana (Starak Collection) 4. Niebo nad górami, 1948 (Kolekcja T. i A. Starmachów).
W pierwszym znanym kalendarzyku rocznym Andrzeja Wróblewskiego – terminarzyku z 1948 roku – na wewnętrznej okładce widnieje niewielki rysunek. Kilka skreślonych ołówkiem linii prostych i skośnych łączących zaznaczone punkty z pojedynczymi literami. Ten abstrakcyjny schemat mógłby nie znaczyć nic – wszak jest ledwie widoczny i łatwy do przeoczenia, ale jego precyzja przekuwa uwagę. Wygląda jak notacja performansu lub zapis artystycznej akcji. Po rozczytaniu skrótów ukazuje się naszym oczom trasa wyjazdu artysty (Katowice, Chorzów, Bytom, Częstochowa, Oświęcim) i jednocześnie najpewniej górskiej wędrówki rozpoczętej i zakończonej w Zakopanem. To pierwszy znany nam zapis wyjazdów i wędrówek Andrzeja Wróblewskiego, i tak bliski powstający w tym samym roku abstrakcyjnym widokom miast, gór, krajobrazów zbudowanych z geometrycznych form i figur. Góry bowiem jako temat powracają w twórczości Andrzeja Wróblewskiego w kilkukrotnie i w różnych odsłonach. W latach 1952-1953, o czym poświadcza kolejny terminarzyk artysty, powstaje ich najokazalsza reprezentacja. Ten zbiór kilkudziesięciu czarno-białych tuszy o podobnym formacie to niemal reportaż ukazujących widoki tatrzańskich szczytów, polan, przesmyków. Co ciekawe, w tym właśnie momencie Wróblewski upodobał sobie wspominaną technikę i od początku 1952 roku stworzył w niej trzy cykle prac o bliskiej fotograficznej estetyce. (…) W tych wszystkich rysunkach tuszem dominuje mocna kreska i doskonałe wyczucie oddania emocji danej chwili, jakże bliskie fotograficznym lub filmowym kadrom. Wydaje się że w tej szkicowej technice tuszu Wróblewskiemu udało się zatrzymać czas i uchwycić ułamki sekund. (Anna Król)
Andrzej Wróblewski, Krajobraz górski, 1948
Leon Wyczółkowski: 1. Mnich nad Czarnym Okiem (Muzeum Narodowe w Krakowie) 2. Mnich nad Czarnym Okiem (Kolekcja Z. i P. Witaszków). Twórczość Leona Wyczółkowskiego reprezentują na tej wystawie pastele i grafiki inspirowane estetyką japońską.
Zdumiewająca prostota środków, a zarazem potęga wyrazu. (…). Czym to zrobione? Kilkanaście maźnięć kredą szarą, kilkanaście czarną i zieloną i już. (…) Pomimo tych niedbałych, zda się przypadkowych dotknięć, jakież jest tam doskonałe wyczucie formy i rysunku ostrych załomów granitowych Mnicha! Jak pysznie w charakterystyce ujęty jest las, zstępujący po zboczu góry. (Tadeusz Jaroszyński, Legendy tatrzańskie, 1904)
Studiował pejzaż górski o każdej porze dnia. Już od wczesnego ranka z otwartego namiotu podpatrywał efekty światła pierwszych promieni słońca, jakie padały na olbrzymi masyw granitowych szczytów … Specjalnie lubił malować góry w dni pochmurne, ponure. Silne wrażenie wywierały na „Wyczóła” stawy górskie. Godzinami przesiadywał nad nimi. (Teodor Grott, Listy 1932)
Mieczysław Karłowicz – kompozytor, taternik, odkrywcą wielu szlaków i podejść, fotografował Tatry oraz pisał artykuły o tematyce górskiej w Taterniku i w Kurierze Zakopiańskim. Zginął w górach, przygnieciony przez lawinę w wieku 33 lat.
Nie wiem, czy się kiedy doczekam popularności jako kompozytor, prawdopodobnie nie. Ale jako taternik – fotograf zdobyłem sobie już uznanie: turyści szturmują do mnie o odbitki moich zdjęć, a Towarzystwo Tatrzańskie zażądało całego szeregu zdjęć do tegorocznego „Pamiętnika”. Wobec tak nieoczekiwanego powodzenia wcale wykluczone nie jest, że zmienię zawód i zamknąwszy muzę moją do komody, przerzucę się na zawodowego turystę – fotografa (…). (Mieczysław Karłowicz, List do Heleny Egerowej, 1907).
Mieczysław Karłowicz – Koncert skrzypcowy A-dur op.8 Mieczysław Karłowicz tworzył muzykę zaledwie 14 lat ale jego dorobek jest imponujący i coraz bardziej doceniany przez polskich i zagranicznych wirtuozów …
Andrzej Wróblewski, Kompozycja abstrakcyjna, niedatowana.
Mieczysław Karłowicz, Krajobraz górski (fotografia z pocz. XX wieku)
Mieczysław Karłowicz, Wodospad Siklawa (fotografia z pocz. XX wieku)
Wystawę Tatry. Wróblewski, Karłowicz, Wyczółkowski można oglądać do 5 listopada. Jej organizatorami jest Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie oraz Fundacja Andrzeja Wróblewskiego.
Grecja – kraj starożytnych bogów i herosów, miejsce narodzin demokracji, poezji, filozofii i igrzysk olimpijskich. Wspaniała historia i zabytki, gościnni gospodarze, słoneczna pogoda, ciepłe morze, piękne plaże i widoki, smaczna kuchnia – są gwarancją udanego wypoczynku…
Riwiera Olimpijska rozłożona na wschodnim wybrzeżu Grecji, obejmuje Park Narodowy Góry Olimp oraz miejscowości: Katerini (stolica regionu), Leptokaria, Methoni, Nei Pori, Olimbiaki Aktii znane jako Olimpic Beach, Paralia, Platamonas, Velika.
Olimpic Beach – miejscowość wypoczynkowa położona na Riwierze Olimpijskiej, nad Morzem Egejskim. Malowniczo usytuowana u stóp Olimpu, świetnie skomunikowana, jest doskonałym punktem wypadowym do sąsiedniej Paralii – Katerini do której prowadzi nadmorska promenada i ścieżka rowerowa. Wzdłuż promenady położone są liczne restauracje i tawerny oferujące turystom różnorodność potraw i bogactwo smaków.
Bogata oferta sportów wodnych w połączeniu z boiskami i ścieżkami rowerowymi stwarza idealne warunki do aktywnego odpoczynku. Największą atrakcją Olimpic Beach jest szeroka, piaszczysta plaża kilkakrotnie wyróżniona za czystość błękitną flagą Unii Europejskiej (European Blue Flag).
Olimp – siedziba starożytnych bogów – jest najwyższym masywem górskim w Grecji. Jego najwyższym szczytem jest Mitikas (2918 m.n.p.m). To tam według starożytnych wierzeń położony był pałac, w którym spotykało się dwunastu bogów. Najpotężniejszy z nich – Zeus na swoją siedzibę obrał szczyt Stefani. Olimp położony jest między północną a środkową częścią kraju. Oddziela historyczną Macedonię od Tesalii i składa się z 52 wierzchołków.
Najbardziej popularnym miejscem wypadowym na szczyty Olimpu jest miejscowość Litochoro, skąd przez Wąwóz Rzeki Enipeas można dotrzeć do położonego na wysokości 944 m.n.p.m. schroniska Takis Boundolos (Stavros). Okolice schroniska to świetne miejsce widokowe na szczyty górskie, Litochoro i zatokę Morza Egejskiego.
Skiatos (Skiathos) to niewielka grecka wyspa w zachodniej części Morza Egejskiego, wchodząca w skład archipelagu Sporad. Stolicą wyspy jest miejscowość Skiatos – pięknie umiejscowiona na dwóch wzgórzach.
Na niewielkiej powierzchni wyspy (49,9 km²) jest ponad 60 plaż, mnóstwo uroczych zakątków oraz wiele – typowych dla tego regionu bielonych budynków z niebieskimi okiennicami i dachami pokrytymi czerwoną dachówką. Skiatos to wyspa pełna bujnej roślinności, kwiatów, ziół, gajów oliwnych i malowniczych lasów.
Meteory – jedna z najbardziej malowniczych formacji skalnych na świecie. Ich grecka nazwa Metéoros oznacza „zawieszony w powietrzu” lub „środek nieba”.
Na skałach, osiągających wysokość do 540 m.n.p.m., umiejscowiony jest zespół 24 prawosławnych klasztorów (monastyrów). Obecnie tylko 6 klasztorów jest zamieszkałych i otwartych dla zwiedzających (4 klasztory męskie i 2 żeńskie). Pozostałe są opustoszałe lub w ruinie. W dawnych czasach materiały budowlane oraz wszystko co było potrzebne mnichom do życia wciągano linami. Również odwiedzający mogli dostać się tutaj w ten sposób. Obecnie dla wygody zwiedzających wybudowano schody i pomosty.
Saloniki – drugie co do wielkości miasto w Grecji, słynące ze swojej historii oraz imprezowego stylu życia. Do najciekawszych atrakcji należą zabytki rzymskie i bizantyjskie oraz stanowiska archeologiczne. W 1917 roku w trakcie „Wielkiego Pożaru” zniszczone zostało prawie 2/3 historycznej części miasta. To co ocalało – głównie kościoły, klasztory, łaźnie bizantyjskie oraz mury miejskie (15 budowli) zostało wpisanych na listę światowego dziedzictwa kulturowego.
