Ja żołnierz Wojska Polskiego – część 2

Po zakończeniu I wojny światowej i klęsce państw zaborczych, 11 listopada 1918 roku, Polska odzyskała upragnioną wolność. Radość jednak nie trwała długo. 4 stycznia 1919 roku, siły bolszewickie przeprowadziły atak na opuszczone przez Niemców Wilno. Słabo uzbrojone oddziały samoobrony polskiej zostały zmuszone do kapitulacji.

Istnieją dwa stanowiska co do momentu rozpoczęcia wojny polsko – bolszewickiej. Jedni historycy wskazują datę 5 stycznia 1919 roku,  kiedy to Armia Czerwona zajęła Wilno, inni historycy twierdzą, że wojna rozpoczęła się 14 lutego 1919 roku, starciem pod miasteczkiem Mosty koło Szczuczyna, kiedy Wojsko Polskie powstrzymało oddziały Frontu Zachodniego Armii Czerwonej i ich dalszy marsz na zachód w ramach „Cel Wisła”…

Rok 1919. Odyseja wojenna bohaterów poprzedniego postu „Ja żołnierz Wojska Polskiego” trwa dalej. Michał, Kamil Tadeusz i Marian Strażycowie po zakończeniu I wojny światowej, w dalszym ciągu  pełnili swoje obowiązki wojskowe.

Michał od 18 listopada 1918 roku, w stopniu porucznika, pełnił funkcję oficera instrukcyjnego w szkole podoficerskiej w Krakowie.

15 września 1919 roku wcielono go do 20 Pułku Piechoty Ziemi Krakowskiej, gdzie do 18 listopada 1919 roku pełnił funkcję instruktora i od 1 lutego 1920 do 18 marca 1920 dowódcy kompanii.

Od 19 marca do 6 grudnia 1920 na froncie bolszewickim w 4 a później w 3 pułku strzelców podhalańskich.

W dniach od 19 marca do 7 sierpnia 1920, jako dowódca kompanii w 4 Pułku Strzelców Podhalańskich brał udział w walkach w okolicach miejscowości: Chodaki, Jaktuszków, Wasiutyńce, Komorowce, Miaskówka, Tomaszpol.

Od 7 sierpnia do 13 sierpień 1920 był adiutantem samodzielnego Baonu 50 p.p. w polu walki w okolicy Brześcia.

W dniach od 13 sierpnia do 6 grudnia 1920, jako dowódca 3 pułku strzelców podhalańskich, brał udział w walkach pod miejscowościami: Brześć, Granie, Firlej, Łuków, Siedlce, Białystok, Sokółka, Kuźnica i w kilku wypadach na wschód od Sokółki.

Kamil Tadeusz, 13 listopada 1918 roku, z rozkazu generała dywizji Tadeusza Rozwadowskiego, otrzymał przydział do Wojskowej Szkoły Mierniczej (w październiku 1919 nazwę szkoły zmieniono na Oficerską Szkołę Topografów). W czasie wojny polsko – bolszewickiej 1920 r. naukę w szkole przerwano, a oficerów skierowano na front. Kamila Tadeusza wcielono do 18 Pułku Artylerii Ciężkiej. W tym samym roku awansował do stopnia kapitana.

Po zakończeniu wojny polsko – bolszewickiej Kamil Tadeusz ukończył Oficerską Szkołę Topografów. Od września 1921 roku do grudnia 1922 pełnił funkcję topografa w Wojskowym Instytucie Geograficznym (WIG) w Warszawie.

Marian pod koniec 1919 roku został wcielony do baonu zapasowego 5 Pułku Piechoty Legionów. Jako dowódca kompani brał udział w walkach nad Dźwiną i w Dyneburgu oraz w wiosennej ofensywie Wojska Polskiego na Ukrainie. Na początku sierpnia 1920 roku, w walkach nad Styrem, został ciężko ranny.

W styczniu 1921 roku, już jako kapitan, rozpoczął kurs w Wyższej  Szkole  Wojennej. Po uzyskaniu dyplomu w 1923 roku, otrzymał przydział na stanowisko oficera Sztabu Generalnego w 71 Pułku Artylerii Polowej w Toruniu.  W  tym  samym  roku  został  mianowany  majorem WP.

Michał od 7 grudnia 1920 do 17 czerwca 1921 był referentem oświatowym w kowieńskim pułku strzelców.

Od 18 czerwca – 19 października 1921 w 80 Nowogródzkim p.p. jako dowódca kompanii technicznej, brał udział w pracach fortyfikacyjnych pod Wilnem.

Opinia z dnia 1 sierpnia 1921 roku, podpisana przez Dowódcę Dywizji Litewsko-Białoruskiej, Edwarda Hajdukiewicza: „por. Strażyc Michał ur. 29 V 1891 r. jako dowódca kompanii technicznej wykazał duże zdolności. Pragnie służyć zawodowo, stara się, umie utrzymać porządek i karność. Może przynieść korzyść. Kwalifikuje się na zawodowego”.

2 lutego 1921 Michał ożenił się z Ireną Marią Kostrzębską. Irena  Maria  urodziła się w 1895 roku jako córka Michała i Elżbiety z Palmerów. W czasie I wojny światowej była  sanitariuszką.  Po wojnie już  jako mężatka  ukończyła studia prawnicze. Zmarła 3 września 1921 roku, w pięć dni po porodzie, w  warszawskim  szpitalu  przy  ulicy  Karowej. Kilka dni wcześniej zmarła też (przeżywszy tylko kilka godzin) córka Ireny Marii i Michała – Małgorzata.

Pobyt na Syberii i w niewoli niemieckiej, kilka lat czynnej służby wojskowej, trudne doświadczenia życiowe związane z zaginięciem rodziców i młodszego brata, śmierć żony i córki… Odporność psychiczna człowieka ma swoje granice. Gdy 21 września 1921 roku znalazł się w szpitalu, zdecydował się przejść do rezerwy.

Na początku października 1921 roku zdał „Dyplomowy Egzamin Nauczycielski” organizowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej dla nauczycieli szkół średnich, posiadających wyższe wykształcenie, ale nie pedagogiczne. 20 października 1921 roku rozpoczął pracę – jako nauczyciel oraz w porozumieniu z władzami wojskowymi zorganizował Powiatowy Komitet WF i PW, który był jednym z pierwszych komitetów tego typu zorganizowanych na terenie całej Polski. Opracował dla niego statut. Uruchomił harcerstwo. Reorganizował Związek Strzelecki i Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Idee PW propagował na łamach czasopism jako dziennikarz. 30 listopada 1922 roku ożenił się z Ireną Skarbek – Kruszewską. W latach 1924 – 1932 na świat przyszło kolejne pokolenie Strażyców: Irena, Stanisław i Janusz.

Kamil Tadeusz od 5 marca 1923 do 31 października 1924 pełnił  funkcję topografa  i  wykładowcy  w  Oficerskiej  Szkole  Podchorążych Artylerii w Toruniu. Wykładał tam terenoznawstwo i był kierownikiem Biblioteki Naukowej.

Od listopada 1924 do września 1939 pracował w Wojskowym Instytucie Geograficznym (WIG) w Warszawie. Pełnił tam funkcję topografa i kierownika Składnicy Map oraz ukończył kurs pedagogiczny przy  Departamencie  Naukowo – Szkoleniowym w Warszawie.

10  grudnia  1933  roku  ożenił  się  z  Janiną  Teofilą  z  Lewandowskich 1v. Szweryn.

W  1934  roku  awansował  do  stopnia  majora.

Marian w  latach  1924 – 1930  pracował  w  Oddziale  III  Sztabu  Generalnego. W latach 1924 – 1925 był wykładowcą prawoznawstwa i ekonomii społecznej w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu.

5  sierpnia  1929  roku  ożenił  się  z  Olgą  Krzyżanowską 1v. Wańkowicz.  Ślub  odbył  się  w  Toruniu,  a  panna  młoda  była  z  zawodu  prawnikiem.

Od  16  października  1931 do 6 czerwca 1934 był  zastępcą  dowódcy  3  pułku  pancernego – oddziału broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej, stacjonującego w Warszawie a później w Modlinie.

Zarządzeniem Prezydenta RP z dnia 27 czerwca 1935 roku awansował  do stopnia podpułkownika dyplomowanego.

24 lipca 1939 roku dostał skierowanie na stanowisko dowódcy 12 Pułku Piechoty Ziemi Wadowickiej 6 Dywizji Piechoty w Krakowie. W tym czasie pełnił funkcję kierownika Katedry Broni Pancernych Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie i do pułku wstawił się 20 sierpnia.

Bibliografia

Wspomnienia Stanisława Strażyca i jego siostry Ireny

Dokumenty i zdjęcia z archiwum domowego Stanisława Strażyca

Michał Strażyc „Życiorys udokumentowany”

Korespondencja Michała Strażyca

Centralne Archiwum Wojskowe (CAW) Teczki osobowe: Michał Strażyc, Kamil Tadeusz Strażyc, Marian Strażyc

Grzegorz Wójcik „Początek wojny polsko – bolszewickiej”: https://muzhp.pl/wiedza-on-line/poczatek-wojny-polsko-bolszewickiej

Zdjęcie: Michał Strażyc